تأثیر عوامل فیزیوگرافیک بر تنوع زیستی گونه های گیاهی اکوسیستم بیابانی کاخک گناباد

در مدیریت اکوسیستم های مرتعی، تعیین عوامل مؤثر بر پراکنش گونه های گیاهی و تنوع گونه ای، به خصوص در مناطق بیابانی، بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش به منظور تعیین تأثیر عوامل فیزیوگرافیک بر تنوع زیستی گونه های گیاهی اکوسیستم بیابانی کاخک گناباد، در بهار سال 1393انجام شد. در این راستا، ابتدا با روی هم اندازی چهار نقشۀ شیب، جهت جغرافیایی، طبقات ارتفاعی و سازندهای زمین شناسی، نقشۀ واحدهای کاری تهیه شد. سپس براساس ساختار، نحوۀ توزیع و حضور گونه های غالب، 4 تیپ همگن مشخص شده و 35 پلات در هر تیپ گیاهی، به روش سیستماتیک-تصادفی مسقر گردید و پلات های با سطح نمونۀ 4 مترمربعی (براساس روش تعیین حداقل سطح) جهت برآورد پوشش گیاهی به کار گرفته شد. در هر پلات، گیاهان موجود فهرست و درصد تاج پوشش ثبت و ویژگی های فیزیوگرافیک (شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا) و تغییرات تنوع در سازندهای مختلف زمین شناسی مشخص شد. مطالعۀ تنوع زیستی گونه های گیاهی با استفاده از شاخص های تنوع شانون ـ وینر و سیپمپسون، شاخص غنای مارگالف و شاخص یکنواختی اسمیت و ویلسون با نرم افزار ecological methodology انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر تنوع، غنا و یکنواختی گونه های گیاهی منطقه، تأثیر معنی داری داشته و در دامنۀ ارتفاعی 1700ـ1900 متر، شاخص های تنوع سیمپسون و شانون ـ وینر بیشترین مقدار را داشته و یکنواختی گونه ها در ارتفاع میانی 1900ـ2100 متری، مقدار بالاتری داشتند. همچنین نتایج نشان داد که جهت دامنۀ شمالی و شیب دامنه تأثیر معنی داری روی تنوع و غنای گونه ای دارد و شیب های کم (۰ـ۲۰ درصد) بالاترین تنوع و غنای گونه ای را به خود اختصاص دادند.